ತುಳುನಾಡ್‌ದ ಕಿದೆ

ಅಪ್ಪೆಲೆಕಂತಿ ಭೂಮಿಡ್ ತಾನ್ ಬದುಕೊಡ್ಡ ಮುರ್ಗೊಲೆನ ಬೆರಿಸಾಯ ಬೋಡು ಪಂದ್ ತೆರಿನ ನರಮಾನಿ, ತಾನ್ ಬದುಕುನೆತ‌‌ ಒಟ್ಟುಗೆ ಸಾಂಕಣದ ಮುರ್ಗೊಲೆನ್ ಸಾಂಕುನೆನ್ ಸುರು ಮಂತೆ . ಇಂಚಿನ ನಮಕ್ ತೋಜುನ ಸಾಂಕಣದ ಮುರ್ಗೊಲೆಡ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಇಲ್ಲ್ ಕಾಪುನ – ಬೋಂಟೆ‌ ಪತ್ತುನ ನಾಯಿ , ಎಲಿ ಪತ್ತುನ ಪುಚ್ಚೆ ಇತ್ತುಂಡಲ ದುಂಬುದ ಸಾಲ್ಡ್ ಉಂತುದು ನೆಗತ್ತ್ ತೋಜುನು ಕಿದೆಟ್ ಇತ್ತಿನ ಪೆತ್ತ -ಕೈಕಂಜಿ , ಎರು – ಬೋರಿಲು ಪನ್ಪಿನೆಟ್ ರಡ್ಡ್ ಪಾತೆರೊ‌ ಇಜ್ಜಿ .

ಪೆರಿಯಾಕ್ಲ್ ಕಿದೆಕ್ ಕೊರಿನ ಮಾನಾದಿಗೆ ಮಲ್ಲವು ‌.‌ಆ ಕಾಲೊಡು ಇಲ್ಲಗೊಂಜಿ ಕಿದೆ‌‌ ಇತ್ತುಂಡು . ಇಲ್ಲರ್ದ್ ದುಂಬು ಕಿದೆ‌ ಒಕ್ಕೆಲ್ ಮನ್ತೊಂತಿನ ಕ್ರಮೊಲ ಇತ್ತುಂಡು ಪಂದ್ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು . ಕಂಡೊಡು ಬಿತ್ತಿ ಬಿದೆ ಬಿರ್ದ್‌ದ ಆಂಡಲ ಕಿದೆ‌‌ ಗೊಬ್ಬರದ ಗುಣ ಬೋಡು ಪನ್ಪಿನಕ್ಲ್ ಪೆರಿಯಾಕ್ಲ್ .
ಕೃಷಿ ಬೊಕ ನಿಚ್ಚದ ಜೀವನೊಗು ಅಗತ್ಯವಾದ್ ಬೋಡಿತ್ತಿನ ಪೆತ್ತ – ಕೈಕಂಜಿ ಎರು ಬೋರ್ಲೆನ ಬಗೆಟ್ ಮೋಕೆ ಬೊಕ ಗೌರವ ಇತ್ತಿನ ತುಲುವೆರ್ ಕಿದೆನ್ ಮೂಡಾಯಿ ,ಪಡ್ಡಾಯಿ ,ಬಡಕಾಯಿ ಬಾಕಿಲ್‌‌ ಪಾಡ್ದ್ ಕಟ್ಟೊಂತೆರ್ . ಒವೆ ಕಾರಣೊಗ್ಲ ತೆನ್ಕಾಯಿಗ್ ಕಿದೆ ಬಾಕಿಲ್‌ ದೆಪ್ಪುನ ಕ್ರಮ‌ ಇಜ್ಜಿ ‌ . ಕಿದೆತ ಉಲಯಿ ಬೈ ಪಾಡುನ ಬೈಪನೆ ಅರ್ಕಂಜಿ ಮೈಪುನ ಗುಂಡಿ ಮರಾಯಿ ಇತ್ತೊಂತುಂಡು .‌ ಕೈಕಂಜಿಲೆನ ಮೋನೆ ಬಡಕಾಯಿ – ತೆನ್ಕಾಯಿ ಪಾಡುನ ಕ್ರಮ‌ ಉಂಡು .

ಕಿದೆ ನಿಲಿಕೆ ಕೈಕಂಜಿ ಇಲ್ಲದ ಐಸಿರೊದ ಸಂಕೇತ ಆದಿತ್ತುಂಡು . ಪುಲ್ಯ ಕಾಂಡೆ ಲಕ್ಕುದು ತಾರೆದ ಕುಬೆ , ಕಿದೆ ತೂಪುನ ಎಡ್ಡೆ ಪನ್ಪಿನ ಉದ್ದೇಶೊಡು ಹೆಚ್ಚಾದ್ ಸುತ್ತು ಮುಂದಿಲ್ದ ಇಲ್ಲಡ್ ಕಿದೆನ್ ಇಲ್ಲದ ಎದುರು ಮೆಯಿಕ್ ಇಪ್ಪುಲೆಕ ಕಟ್ಟೊಂತೆರ್ . ಇಂಚಿಪೊ ಮುಟ ತುಳುವೆರ್ ನಿಚ್ಚ ಪೇರ್‌ಗ್ ಎರ್ಮೆಲೆನ್ ಸಾಂಕೊಂತೆರ್ . ಎರ್ಮೆದ ಪೇರ್ ಮಂದ ಆಂಡ ಇತ್ತೆ ಎರ್ಮೆದ ಸಾಂಕಣ ಕಮ್ಮಿ ಆತುಂಡು . ದಪ್ಪರೆ ಟಿಲ್ಲರ್ ಇಪ್ಪುನೆರ್ದಾವರ ಕಂಬುಲದ ಎರು ಬುಡುಂಡ ದಪ್ಪುನ ಎರುಕುಲ್ಲ ಕಮ್ಮಿ ಆತ್ಂಡ್.

ಒತ್ತೆ ಎರು-ಬೋರಿ ನ್ ಕಿದೆಟ್ ಕಟ್ಟುನ ಅನಿಷ್ಟ ಪನ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆ ಉಂಡು . ಅಂಚೆನೆ ಕಬೊಲ್ತಿ ಪೆತ್ತ ಐಸಿರೊದ ಪೆತ್ತ ಪನ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆದ ಒಟ್ಟುಗು ಪೂರ ಎಡ್ಡೆಮಿಲ್ಲಿಡ್ಲ ಕಬೊಲ್ತಿ ಪೆತ್ತಗ್ ಸುರುತ ಮಾನಾದಿಗೆ ಉಂಡು ‌ . ಕಬೊಲ್ತಿ ಪೆತ್ತಗ್ ಮಡೆ ತಿನ್ಪಾವರೆ ಬಲ್ಲಿ , ಕಬೊಲ್ತಿಗ್ ಹಾಕ್ಯರೆ ಬಲ್ಲಿ , ಕಬೊಲ್ತಿನ ಕಣನೀರ್ ಜಪ್ಪವಾರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪನ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆ ಉಂಡು . ಕಬೊಲ್ತಿ ಪೆತ್ತನ್ ಒವೆ ಕಾರಣೊಗ್ಲ ಮಾರೊಂದು ಇಜ್ಜಾಂಡ್ ಮಾರ್ಂ‌ಡ ಕಿದೆ ಮುತ್ತುಂಡು ಪನ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆ ತುಳುವೆರೆನ .

ಕಬೊಲ್ತಿ ಪೆತ್ತ ಸತ್ಯೊದ ಪೆತ್ತ ಪನ್ಪಿನ ತುಳುವೆರೆನ ನಡುಟು ಒಂಜಿ ಜನಪದ ಕತೆ‌ ನೆಗತ್ ಬರ್ಪುಂಡು . ಒಂಜಿ ಕಾಲೊಡು ಒಂಜಿ ಊರುಡು ಜೋಯಿಸೆರೆರ್ದ್ ಇಲ್ಲದ ಯಜಮಾನಗ್ ರಡ್ಡ್ ದಿನೊಟು ಮರಣ‌ ಪನ್ಪಿನ ಪಾತೆರ‌ ಕೇಂಡಿನ ಇಲ್ಲದ ಗುರ್ಕಾರ್ದಿ ಪುಲ್ಯಾಣ ಪೊರ್ತುಗು ಕಣನೀರ್ ಜಪ್ಪಾವೊಂದು ಬೊರಿಯರೆ ಬನ್ನಗ ಕಬೊಲ್ತಿ ತಡ್ಯಡ್ ಚೊಂಬು ಪೇರ್ ದೀಲೆಂದ್ ಪಿರಿ ಪಂದ್ ಜೀವ ಒರ್ತಿನ ಪುಗಾರ್ತೆ ಇ ಕತೆಟ್ ಬರ್ಪುಂಡು .

ಒವ್ವೆ ಪೆತ್ತೊನ್ಲ ಶುಕ್ರವಾರದ ದಿನ ಪಿದಯಿ ಕೊರಿಯರೆ ಬಲ್ಲಿ , ಕೊರಿನ ಪೆತ್ತೊದ ಒಟ್ಟುಗು ಬಲ್ಲ್ ಬುಡು ಕೊರಿಯರೆ ಬಲ್ಲಿ . ಸೋಮವಾರ , ಅಂಗಾರೆ , ಶುಕ್ರವಾರ ಗೊಬ್ಬರ ದೆಪ್ಪರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪನ್ಪಿನ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಲು ಉಲ್ಲ . ಕಿದೆ ಗೊಬ್ಬರ ದೆತ್ತ್ ಕಾಲಿ ಆಯಿನೆ ಅರಣೆ ಕಡಪುನೆರ್ದ್ ದುಂಬು ತಪ್ಪು ಬಿರ್ಕೊಡು ಇಜಿಂಡ ಕಿದೆ ಮುತ್ತುಂಡು ಪನ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆಲ ಉಂಡು.

ಇಂಚಿನ ಕಿದೆತ ಇಚಾರೊಡು ಕೆಲವಾತ್ ಆಚರಣೆಲ ಬುಲೆವೊಂದು ಬೈದಿನೆನ್ ನಮ ತೂವೊಲಿ . ಬೊರಿದಾಯಿನೆ ಪೇರ್‌ನ್ ಸಾರೊಲ್ದ ತಪ್ಪುಡು ಪಾಡ್ದ್ ದೀಪುನ , ಪೊಸ ಪೇರ್ನ್ ಜಾಗೆದ ಸತ್ಯೊಲೆಗ್ ಯಾ ಚಾವಡಿದ ಸತ್ಯೊಲೆಗ್ ಒಪ್ಯಾವುನ . ಅಂಚೆನೆ ಕಿದೆತ ಪೆತ್ತ-ಕೈಕಂಜಿಲೆನ್ ಕಾಪುವೆರ್ ಪನ್ಪಿ ನಂಬೊಲಿಗೆಡ್ ಇಲ್ಲದ ಪೆರಿಯಾಕ್ಲೆಗ್ ಕಿದೆಟ್ ಬಲಸುನ ಕ್ರಮೊಲ ಉಂಡು . ಕಿದೆ‌‌ ಕಾಪುನ ಕೊರತಿ , ಬೈಕಾಡ್ದಿ , ಬೈರಗ್ ತಡ್ಪೆದ ಅಗೆಲ್ ಬಲಸುನ ಅಂಚೆನೆ‌ ಕೊರಗ ಬೂತಗ್ ಎಡ್ಡೆ ಮುಂಚಿದ ಕಸಾಯ ,ಪನಿಯಾರ ಬಲಸುನ ಕ್ರಮೊಲ ವರ್ಷಗ್ ಒರ ನಡಪುಂಡು .
ಕಿದೆತ ಮಟ್ಟ್‌ಗ್ ನಡಪುನ ಮಲ್ಲ ಆಚರಣೆ ಅವು ಪಾಡ್ಯದ ಗೋಪೂಜೆ ‌ಆನಿ ಮೀಪಾಯಿನ ಪೆತ್ತೊಲೆಗ್ ಗೊಂಡೆ ಪೂತ ಮಾಲೆ ಪಾಡ್ದ್ ಕಿದೆತ ಕಡಿಕ್ ಉಜ್ಜೇರ್ ದೀದ್ ಕಿದೆ ಪೊಗ್ಗಾವೆರ್ . ಪೆತ್ತೊಲೆಗ್ ಪುರ್ಗ , ಚಪ್ಪೆ ಗಟ್ಟಿ ಕೊರ್ದು ಬೊಲ್ಪು ತೋಜಾವೆರ್.

ಇಂಚಿನ ನನಲಾತ್ ಆಚರಣೆಲು ಕಿದೆತ ಬಗೆಟ್ ತುಳುನಾಡುಡ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು . ಮಿತ್ತ್ ಬರೆತಿನ ಇಚಾರೊಲೆಡ್ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪರಕ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು , ತುಳುವೆರ್ ಪ್ರಾಕೃತಿಕವಾಯಿನ ಪೂರೆನ್ಲ ಪೂಜನೀಯವಾದ್ ತೂಯಿನಕುಲು ಈ ಸಾಲ್ಡ್ ಕಿದೆಲ ಮಲ್ಲ ಪಾಲ್ ಪಡೆದ್‌ಂಡ್ .

ಸೊಲ್ಮೆಲು,                                ಫೋಟೋ ಕೃಪೆ: Beauty of Kambala

ಬರವು : ವಿವೇಕ್.ಬಿ.ಶೆಟ್ಟಿ , ತೋಡಾರ್